Wszystko zaczęło się od krążących po sieci filmikach z "miast zombie" i ludzi zastygniętych w dziwnych pozycjach, poruszających się nienaturalnie, zachowujących się jakby byli zupełnie odcięci od rzeczywistości. I to nie pojedyczne przypadki - całe grupy, całe ulice. Wszystkie te filmiki podpisywano hashtagiem #fentanyl - śmiercionośny opioid, który od jakiegoś czasu sieje spustoszenie w USA. Postanowiłem sprawdzić czym jest owa trucizna i jak wygląda rzeczywistość w aglomeracjach walczących z tym problemem.
Czym jest fentanyl?
Fentanyl to potężny syntetyczny opioid, który jest od 50 do 100 razy silniejszy niż morfina. Po raz pierwszy zsyntetyzował go Paul Janssen w 1959 roku, a do użytku medycznego w Stanach Zjednoczonych został zatwierdzony w 1968 roku. Główne zastosowanie kliniczne fentanylu polega na kontroli bólu u pacjentów z rakiem oraz tych, którzy dochodzą do siebie po bolesnych operacjach chirurgicznych. Fentanyl jest również stosowany jako środek uspokajający.
Moc fentanylu przyczynia się do jego niebezpieczeństwa, ponieważ spożycie stosunkowo małej ilości może spowodować przedawkowanie. Działa poprzez aktywację receptorów mu-opioidowych, co może prowadzić do niekorzystnych efektów podobnych do innych opioidów narkotycznych, takich jak uzależnienie, dezorientacja, depresja oddechowa, senność, nudności, zaburzenia wzroku, halucynacje, a w ciężkich przypadkach, śpiączka i śmierć.
Problem z fentanylem tkwi w jego sile i łatwości nadużycia. Mimo że jest niezbędnym narzędziem dla profesjonalistów medycznych w zarządzaniu silnym bólem, jego silnie uzależniająca natura może prowadzić do nadużywania i uzależnienia. Jego siła czyni go również niebezpiecznym, ponieważ mała dawka jest wystarczająca, aby spowodować potencjalnie śmiertelne przedawkowanie.
Wpływ fentanylu na ludzkie ciało
Fentanyl, podobnie jak inne opioidy, działa poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi organizmu, które kontrolują ból i emocje. Efekty fentanylu obejmują ekstremalne szczęście, senność, nudności, dezorientację, zaparcia, sedację, problemy z oddychaniem i utratę przytomności. Z czasem mózg dostosowuje się do leku, co utrudnia odczuwanie przyjemności z czegokolwiek innego niż lek, prowadząc do poszukiwania leków i uzależnienia.
Przedawkowanie fentanylu jest również poważnym problemem, może powodować poważne działania niepożądane i stanowić zagrożenie dla życia, takie jak spowolnione lub zatrzymane oddychanie, prowadzące do stanu zwanego hipoksją, która może skutkować śpiączką, trwałym uszkodzeniem mózgu, a nawet śmiercią. Potężna natura fentanylu często wymaga wielokrotnych dawek naloksonu, leku stosowanego w leczeniu przedawkowań opioidów, aby skutecznie przeciwdziałać jego skutkom.
Opioidowy problem w USA
Fentanyl napędza epidemię śmiertelnych przedawkowań syntetycznych opioidów w Stanach Zjednoczonych. Od 2011 do 2021 roku liczba zgonów z powodu przedawkowania syntetycznych opioidów wzrosła z 2 600 przypadków rocznie do 76 238 rocznie. Od 2018 roku fentanyl i jego analogi były odpowiedzialne za większość zgonów z powodu przedawkowania narkotyków w Stanach Zjednoczonych, powodując ponad 71 238 zgonów w 2021 roku. Często jest mieszany lub rozcieńczany innymi narkotykami, co utrudnia określenie właściwego leczenia w przypadku przedawkowania, co skutkuje jeszcze większą liczbą zgonów.
Fentanyl, jak wspomnieliśmy, jest do 100 razy silniejszy od morfiny i jest zatwierdzony do leczenia silnego bólu, zwykle zaawansowanego bólu nowotworowego. Jednak większość najnowszych przypadków szkód związanych z fentanylem, przedawkowań i zgonów w USA jest powiązanych z nielegalnie produkowanym fentanylem, który jest sprzedawany na nielegalnych rynkach narkotykowych ze względu na jego heroinopodobny efekt. Często jest mieszany z heroiną i / lub kokainą jako produkt kombinowany - bez wiedzy użytkownika - aby zwiększyć jego euforyczne efekty. Liczba zgonów związanych z nielegalnie produkowanym fentanylem rośnie. Fentanyl i inne syntetyczne opioidy napędzały kryzys opioidowy w ostatnich latach, a coraz większy udział w dostawach pochodzi z Meksyku. Fentanyl jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do śmiertelnych i nieśmiertelnych przedawkowań w USA. Liczba zgonów związanych z fentanylem wzrosła w wielu stanach, w tym w Teksasie, gdzie zgony związane z fentanylem wzrosły o ponad 500% od 2019 roku. Powszechność fentanylu przyczynia się do rekordowej liczby zgonów z powodu przedawkowania w 2021 roku w Minnesocie, gdzie większość zgonów z powodu przedawkowania była związana z fentanylem. Aby rozwiązać problem fentanylu w całych Stanach Zjednoczonych, CDC zaleca rozszerzenie dystrybucji i stosowania naloksonu i edukacji na temat zapobiegania przedawkowaniu, rozszerzenie świadomości oraz dostępu do i dostępności leczenia zaburzeń związanych z używaniem substancji, wczesne interweniowanie u osób o największym ryzyku przedawkowania, oraz poprawę wykrywania wybuchów przedawkowań, aby umożliwić bardziej skuteczną reakcję.
Sposoby powstrzymania wzrostu uzależnienia od fentanylu
Uzależnienie od fentanylu może być leczone, a połączenie terapii farmakologicznej i behawioralnej okazuje się skuteczne. Leki stosowane w zaburzeniach związanych z używaniem opioidów, w tym fentanylu, oddziałują na te same receptory opioidowe w mózgu, na które działa fentanyl, ale nie wywołują tych samych efektów. Należą do nich metadon, buprenorfina i naltrekson, które działają poprzez przyłączanie się do receptorów opioidowych w celu złagodzenia objawów odstawienia, zmniejszenia pragnienia i zablokowania efektów fentanylu.
Strategie redukcji szkód to praktyki mające na celu zmniejszenie negatywnych konsekwencji związanych z używaniem narkotyków. Jedną z takich strategii, którą wdrożyły różne lokalne rządy, jest dostarczanie substytutów narkotyków osobom walczącym z uzależnieniem. Ten podejście, znane jako terapia zastępcza opioidami (OST), ma na celu utrzymanie osób uzależnionych z dala od ulic i minimalizowanie szkód spowodowanych przez nielegalne używanie narkotyków. OST polega na przepisywaniu bezpieczniejszego opioidu, takiego jak metadon lub buprenorfina, osobom uzależnionym od silniejszych opioidów, takich jak heroina czy fentanyl. Przepisywane leki są mniej silne, mają dłuższy czas działania i są przyjmowane doustnie, co zmniejsza ryzyko związane z zażywaniem narkotyków dożylnie. Zastępując nielegalny opioid bezpieczniejszą, legalną alternatywą, OST może pomóc stabilizować życie osób żyjących z uzależnieniem, zmniejszyć ich zaangażowanie w działalność kryminalną i obniżyć ryzyko przedawkowania. W wielu miejscach OST jest dostarczany przez specjalistyczne kliniki lub placówki opieki zdrowotnej, gdzie pacjenci mogą otrzymać swoje leki pod nadzorem medycznym. Oprócz leków, te kliniki często oferują szereg innych usług, takich jak poradnictwo, wsparcie społeczne i skierowania do innych usług zdrowotnych i społecznych. Utrzymując osoby uzależnione z dala od ulic i angażując je w leczenie, OST może przynieść również szersze korzyści dla społeczności. Należą do nich zmniejszenie publicznego zażywania narkotyków i pozostawiania używanych sprzętów do zażywania narkotyków, niższe wskaźniki przestępczości związanej z narkotykami oraz zmniejszenie transmisji chorób zakaźnych, takich jak HIV i wirusowe zapalenie wątroby typu C.
Jakie jest wyjście z sytuacji?
Rozmowy na temat tragicznego wpływu uzależnienia od fentanylu toczą się nieustannie. Terapie zastępcze jak OST są często krytykowane, ponieważ w wielu przypadkach zapewniają prostą i technicznie rzecz biorąc "legalną" drogę do narkotyków, mimo że oferują kontrolowany dostęp do substancji. Opinia na temat wyjścia z kryzysu jest następująca:
Jest powszechnie wiadome, że fentanyl stał się rosnącym problemem w Stanach Zjednoczonych. Jego wpływ na organizm ludzki może prowadzić do uzależnienia, a w skrajnych przypadkach, przedawkowanie może skutkować śmiercią. Priorytetem powinno być wprowadzenie kompleksowych strategii, które obejmują prewencję, edukację i dostęp do skutecznego leczenia. Wzmocnienie działań organów ścigania w celu rozbicia sieci handlu fentanylem jest niezbędne do ograniczenia dostępności tego środka. Równocześnie, powinno się inwestować w programy prewencyjne oparte na dowodach, które wyposażą osoby w wiedzę i zasoby niezbędne do podejmowania świadomych decyzji dotyczących używania substancji.
Dostęp do usług leczenia uzależnień powinien być rozszerzony, tak aby osoby potrzebujące mogły otrzymać szybką i odpowiednią opiekę. Placówki leczenia powinny być odpowiednio finansowane i wyposażone, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu, a pracownicy służby zdrowia powinni być wspierani w swoich wysiłkach, aby zapewnić pełną i empatyczną opiekę dla osób dotkniętych uzależnieniem od fentanylu. Współpraca i współdziałanie między agencjami rządowymi, dostawcami opieki zdrowotnej, organizacjami społecznościowymi i samymi osobami dotkniętymi problemem są kluczowe w rozwiązaniu tego kryzysu. Aby podnieść świadomość, różne instytucje powinny promować edukację i stworzyć sieć wsparcia, która pomoże osobom pokonać uzależnienie i odbudować swoje życie.
Czy to pomoże? Kto wie, miejmy nadzieję, że "miasta zombie" staną się kiedyś jedynie miejską legendą.